नवन् _navan

नवन् num. a. (always pl.). Nine; नवतिं नवाधिकाम् R.3.69; see comp. below. (At the begining of comp. नवन् drops its final न्).

-Comp. -अङ्गः a kind of Āyurvedic mixture; विश्वामृताब्दभूनिम्बैः पञ्चमूलीसमन्वितैः । कृतः कषायो हन्त्याशु वातपित्तोद्भवं ज्वरम् Vaidyakam.

-अशीतिः f. eighty-nine.

-अर्चिस् m.,

-दीधितिः the planet Mars.

-कपालः (नवकपालेषु संस्कृतः) a cake-offering prepared and presented on nine poteherds; Ait. Br.1.15;

-कृत्वस् ind. nine times.

-ग्रहाः m. (pl.) the nine planets. (the sun, the moon, 5 planets, राहु and केतु; see under ग्रह.

-ग्व nine-fold, consisting of nine.

-चण्डिका f. the nine चण्डिकाs (शैलपुत्री, ब्रह्मचारिणी, चन्द्रघण्टा, कूष्माण्डा, स्कन्द- माता, कात्यायनी, महागौरी, कालरात्रि, सिद्धिदा); Chaṇḍī Pāṭha.

-चत्वारिंश a. forty-ninth.

-चत्वारिंशत् f. forty-nine.

-छिद्रम्, -द्वारम् the body (having nine apertures; see ख). नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन् न कारयन् Bg.5.13.

-त्रिंश a. thirty-ninth.

-त्रिंशत् f. thirty-nine.

-दश a. nineteenth.

-दशन् (pl.) nineteen.

-दुर्गा Durgā in her nine forms. i. e. (कुमारिका, त्रिमूर्ति, कल्याणी, रोहिणी, काली, चण्डिका, शांभवी, दुर्गा, भद्रा).

-धातु m. Nine metals; हेमतारारनागाश्च ताम्ररङ्गे च तीक्ष्णकम् । कांस्यकं कान्तलोहं च धातवो नव कीर्तिताः ॥,

-नवतिः f. ninety-nine.

-निधि m. (pl.) the nine treasures of Kubera. i. e. महापद्मश्च पद्मश्च शङ्खो मकरकच्छपौ । मुकुन्दकुन्द- नीलाश्च खर्वश्च निधयो नव ॥

-पञ्चमम् an inauspicious combi- nation of ग्रहs a particular type of राशिकूट; पाणिग्रहो यदि भवेन्नवपञ्चमर्क्षे सन्तानहानिमतुलां मुनयो वदन्ति Jyotistattvam.

-पञ्चाश a. fifty-ninth.

-पञ्चाशत् f. fifty-nine.

-रत्नम् 1 the nine precious jewels; i. e. मुक्तामाणिक्यवैढूर्यगोमेदा वज्र- विद्रुमौ । पद्मरागो मरकतं नीलश्चेति यथाक्रमम् ॥

-2 'the nine gems' or poets at the court of king Vikramāditya:-- धन्वन्तरि- क्षपणकामरसिंहशङ्कुवेतालभट्टघटकर्परकालिदासाः । ख्यातो वराह- मिहिरो नृपतेः सभायां रत्नानि वै वररुचिर्नव विक्रमस्य ॥

-रसाः m. (pl.) the nine sentiments in poetry; see under अष्टरस and रस also.

-रात्रम् 1 a period of nine days.

-2 the first nine days of the month of Āśvina held sacred to Durgā.

-विंश a. twenty-ninth.

-विंशतिः f. twenty-nine.

-विध a. nine-fold, of nine kinds or sorts. ˚अन्नानि n. (pl.) = सूप, शाक, मिष्टान्न, जेमन (ओदनादि), उपदंश (मूलकादि), वितर्दंश (pickles etc.), सन्धान (मद्यादि), रोचन (pickled raw fruit, Mar. कोशिंबीर), व्यञ्जन (flower boiled in buttermilk etc.).

-व्यूहः an epithet of Viṣṇu.

-शतम् 1 one hundred and nine.

-2 nine hundred.

-शक्तिः m. N. of Viṣṇu or Śiva.

-शक्तयः f. (pl.) nine शक्तिs i. e. प्रभा, माया, जया, सूक्ष्मा, त्रिशुद्धा, नन्दिनी, सुप्रभा, विजया, सिद्धिदा.

-शायकः N. given to nine inferior tribes; they are:-- गोपो माली तथा तैली तन्त्री मोदकवारुजी । कुलालः कर्मकारश्च नापितो नवशायकाः ॥ Parāśara.

-षष्टिः f. sixty-nine.

-सप्ततिः seventy-nine.

-सरः, -रम् a kind of ornament consisting of nine pearls.